وبلاگ مسائل حقوقی
» آثار و اقسام اقرار
آثار اقرار :
هر کس اقرار به حقی بکند ملزم به اقرار خود خواهد بود و اگر کذب اقرار نزد حاکم ثابت شود آن اقرار اثری نخواهد داشت. انکار بعد از اقرار مسموع نیست لیکن اگر مقر (اقرار کننده) ادعا کند اقرار او فاسد یا مبنی بر اشتباه یا غلط بوده، شنیده می شود و همچنین است در صورتی که برای اقرار خود عذری ذکر کند که قابل قبول باشد مثل اینکه بگوید اقرار به گرفتن وجه در مقابل سند یا حواله بوده که وصول نشده لیکن دعاوی مذکوره مادامی که اثبات نشده مضر به اقرار نیست.
تکذیب مقرٌّ له :
قبول و تصدیق مقرله شرط صحت اقرار نیست، ولى اقرار درصورتى نافذ و معتبر است که مقرله اقرار کننده را تکذیب نکند . برخى از فقیهان عدم تکذیب اقرار به وسیله مقرله را در شمار شرایط مقرله آورده‌اند و برخى دیگر آن را جداگانه و به عنوان شرط صحت یا نفوذ اقرار ذکر کرده‌اند . قانون مدنى ایران نیز در شرایط اقرار تکذیب مقرله را موجب عدم نفوذ اقرار دانسته، و مقرر داشته است که «در صحت اقرار تصدیق مقرله شرط نیست، لیکن اگر مفاد اقرار را تکذیب کند، اقرار مزبور در حق او اثری نخواهد داشت» (ماده 1272).
مطلب مرتبط
آیا عقد آریایی اعتبار دارد؟پس از تکذیب مقرله، مال در دست اقرار کننده باقى مى‌ماند، اگرچه برخى بر این باورند که قاضى مخیر است مال را از او گرفته، نزد خود نگهدارد، یا آن را همچنان در دست اقرار کننده باقى گذارد . امام خمینى در توضیح این مطلب مى‌نویسد: «درصورت تکذیب مقرله، اگر مقربه‌دین یا حق باشد، دیگر نمى‌توان آن را از وی مطالبه کرد و از نظر ظاهر ذمه او بری مى‌گردد و اگر مقربه عین باشد، مال مجهول المالک خواهد بود که در دست اقرار کننده یا حاکم باقى مى‌ماند تا مالک آن معلوم گردد؛ البته این بر حسب ظاهر است، ولى از نظر واقع، اقرار کننده باید بین خود و خدا چنانچه مدیون است، ذمه خویش را از آن فارغ سازد و اگر عین از دیگری است، آن را به مالکش برساند» . درصورتى که مقرله از تکذیب و انکار خود نسبت به اقرار رجوع کند و اقرار را تصدیق نماید، انکار اخیر او پذیرفته مى‌شود و اقرار نافذ خواهد بود و در نتیجه، مالى که مثلاً موضوع اقرار بوده است، به وی تسلیم مى‌گردد؛ زیرا احتمال دارد که مقرله به هنگام انکار فراموش کرده باشد که موضوع اقرار از آن اوست، یا بعداً از طریق ارث و مانند آن، مال موردنظر به ملکیت او درآمده است و براساس اصل حمل بر صحت کردن افعال و اقوال فرد مسلمان، در اینگونه موارد که احتمال صحت وجود دارد، باید انکار او را پذیرفت . به علاوه، چنین مالى مورد ادعای هیچ کس نیست و صاحب ید به ملکیت آن به نفع مقرله اقرار کرده است و با تصدیق بعدی مقرله اثر انکار و تکذیب پیشین از بین مى‌رود، در نتیجه، اقرار معارض نداشته، نافذ خواهد بود .
اقسام اقرار :
اقرار به اعتبارات گوناگون تقسیم شده است: گاهى به اعتبار لفظ و صیغه، گاهى به اعتبار محل اقرار و گاهى به اعتبار موضوع اقرار.
الف - اقرار منجَّز و معلّق :
اقرار منجز اقراری است که بر شرط یا صفتى معلق نشده باشد؛ چنین اقراری به اتفاق فقیهان نافذ است. اقرار معلق آن است که اقرار بر امری تعلیق گردد، اعم از آنکه تحقق آن مشکوک، یا قطعى باشد؛ به اتفاق فقیهان چنین اقراری نافذ نیست، زیرا حقیقت اقرار با تعلیق تنافى دارد، چه، اقرار اخباری است جزمى به ثبوت امری برعهده اقرار کننده و ثبوت امری درگذشته نمى‌تواند به‌امری معلق گردد.
ب - اقرار صریح و ضمنى :
اقرار صریح آن است که شخص از طریق لفظ و به روشنى ادعای طرف خود را بپذیرد و اقرار ضمنى آن است که شخص به امری اعتراف کند که لازمه آن تصدیق به حقى برای مدعى است . اقرار ضمنى هرگاه به عنوان اقرار پذیرفته شود، همان آثار اقرار صریح را خواهد داشت، چنانکه قانون مدنى ایران در ماده 1161 به اقرار صریح و ضمنى ارزش یکسانى داده است.
ج - اقرار در دادگاه و اقرار خارج از دادگاه :
از نظر فقهى اقرار چه در محضر قاضى صورت گیرد و چه در غیر آن معتبر است. برخى با تمسک به قید «عندالامام» که در بعضى از روایات آمده است، بر این باورند که در «حقوق‌الله» متهم باید در حضور قاضى اقرار کند و در اینگونه حقوق اقرار نزد غیرقاضى را معتبر نمى‌شمارند. این استدلال درست به نظر نمى‌رسد، زیرا اولاً در اینجا به مفهوم لقب استدلال شده است که معتبر نیست، ثانیاً ادلة اعتبار اقرار از جمله بنای عقلا، اقرار را به طور مطلق حجت مى‌داند. تعبیر عندالامام در اینگونه روایات به این سبب نیست که اقرار نزد قاضى خصوصیتى دارد، بلکه از این‌روست که در زمان صدور روایت غالباً اقرار نزد امام و قاضى واقع مى‌شده است .
در حقوق فرانسه اقرار به‌دو نوع اقرار قضایی (اقرار در دادگاه) و اقرار غیرقضایى (اقرار خارج از دادگاه) تقسیم شده ، و اقرار قضایى به اقرار شخص یا نماینده او در دادگاه تعریف شده است (همان، ماده .(1356 «قانون مدنى فرانسه» به بیان اعتبار اقرار در دادگاه و غیرقابل تجزیه بودن آن، و عدم امکان رجوع از آن، مگر در اشتباه حکمى پرداخته (همانجا)، ولى از بیان اقرار خارج از دادگاه سکوت کرده که مى‌توان گفت احکام آن را به قواعد عمومى واگذار کرده است و قاضى باید با توجه به اوضاع و احوال، درجه اعتبار و قابل تجزیه یا رجوع بودن آن را تشخیص دهد . در نظام حقوقى آنگلوساکسون نیز اقرار به دو نوع قضایى و غیرقضایى تقسیم شده است.
در قوانین برخى از کشورهای عربى چون «اصول محاکمات مدنى» لبنان (ماده 210)، «قانون مدنى» لیبى (ماده 398) و «قانون بینات» سوریه (ماده‌های 94، 102) به این دو نوع اقرار تصریح شده است و در برخى دیگر همچون «قانون مدنى» مصر (ماده 408) و «قانون مدنى» عراق (ماده 461) اگرچه این تقسیم ذکر نشده، ولى در تعریف اقرار «حضور در دادگاه» قید شده است . قوانین این کشورها به بیان احکام اقرار غیرقضایى نپرداخته‌اند، ولى همان‌گونه که در «قانون بینات» سوریه (ماده 102) مقرر شده است، ارزشیابى اقرار غیرقضایى با قاضى است و اثبات آن باید براساس قواعد عمومى مربوط به اثبات صورت گیرد.
میزان بلاگ
